Drupal: 15 Yaşında ve Hala Moment Kazanıyor

Yaratıcısı Dries Buytaert'ın, Drupal'ın 16. doğum günü sebebiyle yazdığı yazısını Türkçeleştirdik. 21 yaşında küçük bir kod parçasıyla başlayan serüven bugün milyonların kullandığı dev bir yazılım olurken, Drupal'ın üzerine yükseldiği açık kaynak ve özgür yazılım felsefesiyle kod dünyasını -ve pek tabiki genel olarak dünyayı- değiştirmeye katkı koyuyor. Bugün Drupal ile tanışmamızı sağlayan Dries'a teşekkür ederken, bu dünyaca ünlü içerik yönetim sisteminin 16. yaşgününü binbiriz ailesi olarak kutluyoruz:

"29 Aralık 2000, hayatımı değiştiren bir sürüm güncellemesi yayınladım. Bu sürüm güncellemesinde, projemin adını “Drupal” olarak belirledim ve ona bir de GPL lisansı ekledim.

İki hafta sonra, 15 Ocak 2001'de, yani bundan tam 15 yıl önce, 1.0.0'ın sürümünü dünyaya sundum. Drupal'ı açık kaynaklı yapmayı ve GPL ile yayınlamayı içeren bu erken dönem kararları, bugüne dek topluluğumuzun üyelerinin nasıl birbiriyle paylaşacağını ve birbirlerinin başarılarının üstüne yenilerini nasıl kuracağını belirleyen temel ilkelerini oluşturdu.

O şimdi 15 yaşında. İnternet dilinde bu, sonsuzluğa eşdeğerdir. 2001 yılında dünya nüfusunun yalnızca yüzde 7'si internet erişimine sahipti. Mobil internet daha sahne almamıştı, ABD'de insanların %50'sinden azının mobil telefonu vardı ve AT&T kısa mesajları yeni tanıtıyordu. İnsanlar internet aramalarını Lycos, Infoseek, AltaVista ve Hot Bot ile yapıyordu. Çok küçük ve özel bir firma olan Google - 1998 yılında Stanford Üniversitesi'den bir araştırma projesi olarak piyasaya sürülmüştü - henüz yeni ünlenmeye başlamıştı. Şimdi 65 milyar dolar iş hacmi olan Google Adwords'ün, Drupal piyasaya çıktığında 500'den az müşterisi vardı. Chrome, Firefox ve Safari henüz yoktu ve birçok kişi Netscape, Opera ve Internet Explorer kullanıyordu. Herkesin okuyabileceği günlükler (public diary) ya da RSS gibi; içeriği paylaşmaya ya da değişmeyi amaçlayan teknolojiler geniş kitlelerce yeni yeni kabul görüyordu ve bunları destekleyenlerin ilki Drupal'di. Wikipedia onunla aynı gün ortaya çıktı ve kullanıcı tarafından oluşturulan içeriğin artışını tetikledi. Facebook ve Twitter 4-5 sene sonrasına kadar var olmadı. Patentli ve Kapalı Kaynak Kodlu Yazılım satıcıları, açık kaynak tarafından tehdit edilmeye başlanmıştı; birçoğu, dünyadaki birkaç bin geliştiricinin yarı zamanlı hack yeteneklerini bir araya getirip, ortaya nasıl birinci sınıf bir işletim sistemini koyabildiğini anlayamıyordu.

"Drupal hepsinden çok yaşadı çünkü aralıksız bir evrim ve yeniden icat sürecine sahip."

Geçmişe bakıldığında, Drupal yalnızca endüstrideki büyük değişimlerin ölümcül yıkımını atlatmakla kalmadı, aynı zamanda bu değişimlere yönlerini bulmada yardım etti. Geçmiş 15 yılda birçok içerik yönetim sisteminin çıktığını ve modasının geçtiğini gördüm: Vignette, Interwoven, PHP-Nuke ve Scoop, geçmişte bir noktada popülerdi fakat O hepsinden daha çok yaşadı. Bunun en büyük nedeni, başından beri -ve acı verici biçimde- aralıksız bir evrim ve yeniden icat sürecine sahip olmamızdı.

Web akışı içinde ayakta kalmak eğlenceli bir şey. Bazen yıllar önce yapılan seçimlere dönüp bakıyor ve “bunun doğru bir karar olmasından ötürü memnunum” diye düşünüyorsunuz. Örneğin sistemimiz, bugünün platformlarında sıradan bir şey olan “hook”ları ve “eklentileri” en başlarda uyguladı. Hatta, Matt Mullegen'ın Drupal'dan ilham alarak 2003 yılında başlattığı Wordpress projesi içinde bir yerlerde benim bazı kodlarımı bulabilirdiniz. Bir başka tesadüfi erken dönem kararı, “sayfa” konsepti yerine “düğüm” konseptine yoğunlaşılmış olmasıydı. Web'in giderek daha da az sayfalar ekseninde dönmesini görmemiz, ancak 10 yıl sonra mobil web'in yükselmesiyle mümkün olabildi. Farklı araçlar için içeriği değişik yollarla yeniden kullanmaya olanak veren düğüm bazlı yaklaşım bunu mümkünü kıldı. Bir bakıma endüstrinin büyük bir bölümü hala bu vizyonu yakalamaya çalışıyor. Web yaşayan ve soluk alan bir şey olmasına rağmen, hatasız yaptığımız birçok şey oldu.

Bazen de yanlışlar yaptık. Örneğin hiçbir zaman yola çıkamayan OpenID desteğini çekirdeğe ekledik. İlk zamanlar tamamen ve bütünüyle kod estetiğine yoğunlaştım. Daha az satır kodla bir şeyleri daha iyi ve başka yerlerde olanlardan daha şık yapmak için günler harcadım. Fakat süreç içinde son kullanıcı deneyimine yeterli oranda yoğunlaşamadım, Javascript'ten çok uzun süre kaçındım ve sonrasında “dashboard” ve “overlay” ekleyerek kullanılabilirliği geliştirmeye çalıştım.

"Drupal 8 sürümüyle, Drupal'ın devam eden benimsenişini artıracak çok büyük değişiklikler yaptık."

Sonuç olarak topluluğumuzun denemeyi çok sevmesinden ve bir şeyleri kırıp dökerek ilgisini canlı tutmasından dolayı kendimi şanslı hissediyorum. En son süreçte Drupal 8 sürümüyle, devam eden benimsenişini artıracak çok büyük değişiklikler yaptık. Drupal 8'de birçok şeyi doğru yaptığımıza; yeni, bambaşka ve parlak bir dönemin eşiğinde olduğumuza inanıyorum.

Geçtiğimiz 15 yıl içinde ben de birçok kişisel yeniden icat etme süreci geçirdim. Eskiden tüm zamanımı kod yazmaya ve drupal.org'u geliştirmeye ayırıyordum. Başarılı bir açık kaynak projenin kod yazmaktan çok daha fazlasına ihtiyacı olduğunu çok çabuk öğrendim. Topluluk büyümeye başladığında kendimi bir "kazara lider" olarak buldum ve kültürümüz, projenin ölçeklenmesi, katkı yapan güçlü bir ekibi etrafına toplayabilmesi, giderek artan son kullanıcıları, büyüyen ticari ekosistem, Drupal Vakfı'nın kurulması ve tüm bunlar için vizyon sağlanması hakkında endişelenir oldum. Bugün birçok işi birden yapıyorum: insanların ve projelerin yöneticisi, vaiz, bağış toplayan, sponsor, sözcü, ve BDFL (Benevolent dictator for life - yaşam için iyiliksever diktatör). Zaman zaman zor ve bunaltıcı oluyor ama başka türlüsünü istemezdim. Yeni doruklara ve yeni hedeflere erişmesi için Drupal'ı itmeye devam etmeyi istiyorum.

"İnsanların mahremiyetlerinin güvence altında olduğu ve Drupal'ın daha ulaşılabilir olduğu bir dünya yaratmaya yardım etmeyi seviyorum."

Biliyoruz ki bugün mahremiyeti, şans eseri değerli şeyleri keşfetme yeteneğini ve web'in özgürlüğünü kaybetme riskiyle karşı karşıyayız. Web'in bir lüks olmaktan çıkıp temel bir insan hakkına evrilmesinde, bizim onu bu biçimde ele almamızın önemi büyüktür. Etkimizi artırmak için kullanımını daha kolay yapmayı sürdürmemiz gerekir. İnsanların mahremiyetlerinin güvence altında olduğu ve Drupal'ın daha ulaşılabilir olduğu bir dünya yaratmaya yardım etmeyi seviyorum. Yeniliğin temposu ivmelendikçe, projenin nasıl ölçeklenebilir olduğunu, çevik (agile) kalmayı ve deneyselliği teşvik etmeyi düşünmek zorundayız. Bu meseleler üzerine çokça düşündüm ve olası en iyi web sürümlerini inşa edebilmek için tanıdığım en zeki insanlardan bazılarıyla çalışma şansına eriştim.

Şimdi evrime, yeniden keşfe ve devam eden büyümeye ayrılacak yeni bir 15 yıl önümüzde duruyor. Gelecekteki 15 yılda web'in nasıl görüneceğini hiç kimse bilemez fakat bizler elimizden gelenin en iyisi olan Drupal'e rehberlik etmeyi sorumlulukla sürdüreceğiz."